Brama Złota w Gdańsku
 nr rej. A-435 z 27.02.1967[1]
| |
 Widok od strony Targu Węglowego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy |
1612[2] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
 54°20′58,9″N 18°38′53,5″E/54,349700 18,648200
| |
Brama Złota (właściwie: Brama Długouliczna, Brama Ulicy Długiej, niem. Langgasser Tor)[2] – zabytkowa[1] brama miejska Głównego Miasta w Gdańsku. Stanowi początek ulicy Długiej, jest częścią Drogi Królewskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie w tym miejscu znajdowała się średniowieczna, gotycka Brama Długouliczna. Została zburzona, celem zastąpienia jej obecnie istniejącą bramą, która miała pełnić funkcję reprezentacyjną, a nie obronną[3]. Brama Złota została ukończona w roku 1612, według projektu architekta Abrahama van den Blockego[2]. Budowla utrzymana w stylu manierystycznym z nawiązaniami do architektury klasycznej – kształt wrót podobny do łuku triumfalnego, kolumny w porządku jońskim i kompozytowym. Od północy do bramy przylega Dwór Bractwa św. Jerzego[3].
Szczyt bramy ozdobiono rzeźbami w 1648 roku. Co najmniej do końca XVIII wieku posiadała zamykane wrota. W XIX wieku brama mieściła Królewską Szkołę Sztuk Pięknych. Budynek został uszkodzony w 1945 r. Odbudowany w 1957 roku[3]. Obecna nazwa bramy jest ahistoryczna i została przyjęta po II wojnie światowej[2]. Budynkiem zarządza Oddział Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich[4].
Detale architektoniczne
[edytuj | edytuj kod]Figury
[edytuj | edytuj kod]Obie fasady bramy są zwieńczone attykami, na których ustawiono osiem rzeźb alegorycznych (po cztery z każdej strony). Obecne są rekonstrukcją posągów z 1878 będących kopiami oryginalnych, zniszczonych działaniem czynników klimatycznych rzeźb Piotra Ringeringa wykonanych w 1648 roku na podstawie projektu Jeremiasza Falcka. Figury od strony zachodniej symbolizują dążenia mieszczan: Pax („Pokój”), Libertas („Wolność”), Fortuna („Szczęście”) oraz Fama („Sława”). Od strony wschodniej (od ulicy Długiej) widać figury symbolizujące cnoty obywatelskie: Concordia („Zgoda”), Iustitia („Sprawiedliwość”)', Pietas („Pobożność”) oraz Prudentia („Rozwaga”)[2][3].
Inskrypcja
[edytuj | edytuj kod]We fryzie na ścianie frontowej umieszczono cytat z Psalmu 122: ES MVSSE WOLGEHEN DENEN DIE / DICH LIEBEN ES MVSSE FRIEDE SEIN INWENDIG IN DEINE MAVREN VND / GLVCK IN DEINEN PALASTEN PSA - 122 („Niech zażywają pokoju ci, którzy ciebie miłują. Niech pokój będzie w twoich murach, a bezpieczeństwo w twych pałacach!”). Łaciński napis na bramie od strony ulicy Długiej głosi: Concordia res publicæ parvæ crescunt - discordia magnæ concidunt („Zgodą małe republiki rosną - niezgodą wielkie upadają”)[2][3].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Złota Brama na ilustracji z opisu historii miasta Gdańska, autorstwa Reinholda Curickego z 1687 roku -
Widok od strony ulicy Długiej -
Brama Złota w 1963, widoczne tory tramwajowe
.JPG)
_fel%C3%A9_n%C3%A9zve._Fortepan_101306.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.
- ↑ a b c d e f Akademia Rzygaczy – Brama Złota.
- ↑ a b c d e Gedanopedia – Brama Złota.
- ↑ Gdańskie Centrum Multimedialne, Gdańskie Centrum Multimedialne, Złota Brama potrzebuje prac remontowych - jest dotacja od Miasta, ponad 177 tys. złotych [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2022-11-28] (pol.).
.svg){kind=small}
| Zachowane bramy murów | |
|---|---|
| Zachowane bramy wodne | |
| Częściowo zachowane bramy | |
| Niezachowane bramy |
